Pieczęcie

Obecnie każda ważniejsza organizacja czy firma posiada swoje logo. Własne herby posiadają kluby piłkarskie, województwa, miasta, a nawet gminy. W dawniejszych czasach również wsie miały swoje znaki graficzne i można je było znaleźć na pieczęciach wiejskich (gminnych). Potrzeba ich używania pojawiła się wraz z powstaniem i rozwojem samorządności, a tym samym z pojawieniem się instytucji sołtysa. Na przestrzeni wieków sołtys na ziemiach śląskich pełnił różne role (porządkową, policyjną, sądowniczą itp). Pieczęć ogrywała ważną rolę przy wykonywaniu zadań sołtysa. Odciśnięta na dokumencie uwierzytelniała i wzmacniała ważność takiego pisma.

W 2020r ukazało się opracowanie pt. "Odciśnięta pamięć wspólnoty". Jego autorka, Aleksandra Starczewska-Wojnar, dokładnie opisuje rozwój samorządów i sądownictwa wiejskiego, rolę sołtysa oraz uwarunkowania prawne, które to wszystko determinowały. Poza opisem historycznym, książka ta zawiera również zbiór i analizę pieczęci wiejskich z zachodnich powiatów rejencji opolskiej. Zebranie tych dawnych znaków wiązało się z przeszukaniem wielu archiwów. Wśród odnalezionych pieczęci są również te z naszych miejscowości. Pełen zestaw pieczęci wraz rysem historycznym można znaleźć również na stronie "Pieczęcie gminne na Śląsku" (strona ta jest kontynuacją w/w książki).

Poniżej krótka prezentacja pieczęci z naszych miejscowości:
Średnica odnalezionych znaków to zazwyczaj 25-27mm. Początkowo stosowano czarny tusz, by w późniejszych latach przejść na niebieski i fioletowy. Pieczęcie z czasem ulegały zużyciu, więc wymieniano je na nowe. Widać, że zachowywano przy tym poprzedni wizerunek. Charakterystyka pieczęci nie odbiega od typowych sygnatur (okrągła, z napisem w otoku i głównym motywem wewnątrz). Również godło tych pieczęci prezentuje przykłady najczęściej spotykanych motywów. W przypadku miejscowości, w których znajdował się kościół parafialny, najczęściej to on jest na pieczęci, jako centralny punkt życia na wsi, coś co identyfikowało miejscowość. Tak jest też na pieczęci Grudyni Wielkiej. W przypadku Grudyni Małej, Milic i Jakubowic wizerunek sigillum powiązany jest z życiem na wsi, z pracami rolnymi. Różne przedmioty i narzędzia rolne miały swoje symbole. Cep symbolizował męskie obowiązki, snopy siana były synonimem obfitości i dobrobytu. Dodatkowo w przypadku Jakubowic na pieczęci widnieje symbol religijny - oko Opatrzności, które symbolizuje opiekę boską nad plonami.

Grudynia Wielka
Na pieczęci widnieje kościół z wieżą i wysoki krzyż. Na najstarszej pieczęci widać mur pruski, więc jest to jeszcze przestawienie poprzedniego kościoła (pw. Piotra i Pawła). Typologia pieczęci kwalifikuje się do kategorii "topograficznych", przedstawiających istniejące budynki lub miejsca.
Grudynia Wielka 1801 Data odcisku: 1801.
Napis: GROS · GRAUDEN · GEM: S: 
IN COSLER | CREYS
Sygnatura akt: APOp, SO w Pawłowiczkach, sygn. 2240, s. 13 (1801).
Grudynia Wielka 1880 Data odcisku 1880.
Napis: * GEMEINDE GR. GRAUDEN *
KREIS COSEL
Sygnatura akt: APOp, WP w Koźlu, sygn. 165, b.p. (1880, 1886, 1903, 1906, 1911).
Grudynia Wielka 1915 Data odcisku: 1915.
Napis: · GEMEINDE GR. GRAUDEN ·
KREIS COSEL
Sygnatura akt: APOp, SO w Pawłowiczkach, sygn. 2234, s. 112 (1915), APOp, WP w Koźlu, sygn. 40, s. 117 (1927).
Grudynia Mała
Na pieczęci widnieją skrzyżowane grabie z kosą. Jest to typowy motyw rustykalny.
Grudynia Mała 1825 Data odcisku: 1825.
Napis: KLEIN GRAUDEN GEM: SIGL:
COSLER | CREYS
Sygnatura akt: APOp, SO w Pawłowiczkach, sygn. 4445, s. 130 (1825).
Grudynia Mała 1860 Data odcisku: 1860.
Napis: KL: GRAUDENER GEM: SIEG
1846
COSLER | KREIS
Sygnatura akt: APOp, SO w Pawłowiczkach, sygn. 4448, s. 147 (1860).
Grudynia Mała 1927 Data odcisku: 1927.
Napis: GEMEINDE KL. GRAUDEN *
KREIS COSEL
Sygnatura akt: APOp, WP w Koźlu, sygn. 40, s. 146 (1927), sygn. 151, b.p. (1932).
Jakubowice
Na pieczęci skrzyżowane kosa z cepem, nad nimi oko Opatrzności. Jest to motyw rustykalny połączony z symboliką religijną.
Jakubowice 1859 Data odcisku: 1859.
Napis: JACOBSDORF GEM: S:
IN COSLER
CREYS
Sygnatura akt: APOp, SO w Pawłowiczkach, sygn. 4180, s. 59 (1859), sygn. 4179, s. 81, b.p. (1867), APOp, WP w Koźlu, sygn. 169, b.p. (1884).
Jakubowice 1904 Data odcisku: 1904.
Napis: * GEMEINDE JACOBSDORF *
KREIS COSEL
Sygnatura akt: APOp, WP w Koźlu, sygn. 40, s. 223 (1927), APOp, SO w Pawłowiczkach, sygn. 4186, s. 327 (1904).
Milice
Na ozdobnym kartuszu grabie w słup, pomiędzy dwoma stogami. Motyw rustykalny.
Milice 1927 Data odcisku: 1927.
Napis: * GEMEINDE MILITSCH *
KREIS COSEL.
Sygnatura akt: APOp, WP w Koźlu, sygn. 40, s. 198 (1927), APOp, SO w Pawłowiczkach, sygn. 1204, s. 62 (1912); APOp, SP w Koźlu, sygn. 67, s. 575 (1935).

 


Opracowane na podstawie:
 1. Odciśnięta pamięć wspólnoty - Aleksandra Starczewska-Wojnar
 2. "Pieczęcie gminne na Śląsku"


Michał Niedzielski 2023-11-25

 

Jakubowice – stanowiska archeologiczne

W ramach "Archeologicznego Zdjęcia Polski" w Jakubowicach rozpoznanych jest dziesięć stanowisk archeologicznych. (1,2)  Wchodzą one w skład dwóch obszarów oznaczonych jako 98-37 i 99-37.(3) 
Podobnie jak w przypadku Grudyni Wielkiej, część znalezisk dotyczy okresu międzywojennego. Kolejne badania były przeprowadzone w latach 1981 i 2001.
Część zabytków wydobytych przed 1945 niestety zaginęła (na szczęście często zachowała się dokumentacja(4)). Te, które przetrwały, przechowywane są w Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu.

Jakubowice wymieniane są wśród tych miejscowości powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego, w których znaleziono najstarsze ślady narzędzi kamiennych(5). W ujęciu chronologicznym zakres znalezisk sięga od paleolitu do późnego średniowiecza. Rozpiętość jest podobna jak w przypadku Grudyni Wielkiej, jednak stanowisk jest tu mniej, więc liczba okresów i kultur wyróżnionych w poszczególnych stanowiskach jest również mniejsza.
Poniżej zestawienie okresów z przypisanymi do nich stanowiskami. Ze względu na różny czas występowania poszczególnych okresów na danym terenie, podane w nawiasach ramy czasowe są orientacyjne:

  1. Epoka kamienia
    1. paleolit
      Stanowisko: 5.
    2. neolit
      1. kult. pucharów lejkowatych (3700–1900 p.n.e)
        Stanowiska: 6, 8.
      2. neolit (bliżej nieokreślony)
        Stanowiska: 1, 2, 3, 9.
    3. epoka kamienia (bliżej nieokreślona)
      Stanowisko: 4, 10.
  2. Epoka brązu (2300/2200–1700 p.n.e do 900–700 p.n.e.)
    1. kult. łużycka (ok. 1300 r. p.n.e – 400 r. p.n.e)
      Stanowiska: 4, 8.
  3. Epoka żelaza
    1. kult. halsztacka (800-450 p.n.e)
      Stanowisko: 8.
    2. kult. przeworska (wczesny OWR) (III w.p.n.e - V w.n.e)
      Stanowisko: 2
    3. okres wpływów rzymskich (200 p.n.e - 375 n.e.)
      1. późny OWR (150-375 n.e)
        Stanowisko: 1.
  4. Pradzieje
    Stanowiska: 4, 7.
  5. Średniowiecze
    1. XII-XIII wiek
      Stanowisko: 1
    2. XIV-XV wiek
      Stanowisko: 6, 7.
    3. średniowiecze (bliżej nieokreślone)
      Stanowisko: 2

Szczegółowy wykaz stanowisk:
Przy każdym stanowisku, obok jego numeru, znajduje się numer obszaru AZP wraz z numerem stanowiska w ramach tego obszaru.

1 - (AZP 98-37: 41) Datowanie Znaleziska
1. osada neolit krzemienie: 7 fr. siekierek i 1 topór kamienny
2. osada? późny okr. wpł. rzymsk. kilka fr. ceramiki
3. osada? XII-XIIIw ceramika
1. 1934 i 1939 - badanie powierzchniowe m.in. G.Raschke.
Wśród materiałów ceramicznych były m. in. fragment brzegu naczynia workowatego z plastyczną listwą zdobioną u nasady podwójnym rzędem nieregularnych dołków, 2 przęśliki stożkowate,jeden dwu-stożkowaty.(6) 
Materiały przech. w: MSO nr inw.N-141- neolit.
Literatura:
J. Kaźmierczyk, K. Macewicz, S. Wuszkan - Studia i Materiały do osadnictwa Opolszczyzny wczesnośredniowiecznej s.171-172
K. Godłowski - Materiały kultury przeworskiej... s.306 (u Godłowskiego uznano, że stanowisko łączy się ze stanowiskiem 17 z Grudyni Wielkiej)
J. Bukowska-Gedigowa - Kultura pucharów lejk. w dorzeczu górnej Odry
Dokumentacja:
9576, 11177, 11306, 11186, 11194, 11074, 11142, 11085, 11308, 11160, 11094, 11110, 11251, 11133.
Szkice: 8448.
2 - (AZP 98-37: 42) Datowanie Znaleziska
1. ślad osadnictwa neolit topór kamienny
2. osada k. przeworska wcz.OWR ceramika
3. punkt osadniczy średniowiecze ceramika
1935 - badania powierzchniowe Raschke.
1936 - badania powierzchniowe Fuhrmann.
1985 - badania weryfikacyjne.
Materiały przech. w: MSO nr inw.N-142 (tylko fr. ceramiki z OWR, pozostałe zaginęły).
Literatura: K. Godłowski - Materiały kultury przeworskiej...s.306
Dokumentacja: 9565, 11177, 11263, 11111.
Zdjęcia i szkice: 8479, 13160.
3 - (AZP 98-37: 80) Datowanie Znaleziska
1. ślad osadnictwa neolit siekierka i toporek kamienny (fragmenty)
Znalezisko pochodzi z 1935. Materiały przech. w MŚO. Nr inwent N-143.
Literatura: Altschlesische Blaetter 1938, z.2, s.86 ?
Dokumentacja: 9577, 11253, 11160, 11223, 11209, 11094, 11164.
Szkice: 8470, 8439.
4 - (AZP 98-37: 10) Datowanie Znaleziska
1. ślad osadnictwa epoka kamienna 1 wiór
2. osada kultura łużycka 7 fr. ceram.
3. osada kultura łużycka? pradzieje 10? fr. ceram.
1981 - badania powierzchniowe.
Materiały przech. w: BDZ Opole, nr inw.2178.
5 - (AZP 98-37: 81) Datowanie Znaleziska
1. ślad osadnictwa paleolit odłupki krzemienne
1935 - znalezisko G.Raschkego.
Materiały przech. w: MŚO Opole nr inw.N-144.
Dokumentacja: 15818, 11073, 11308, 11223, 11094.
6 - (AZP 98-37: 7) Datowanie Znaleziska
1. osada neolit k.p.lejkowatych 3 fr. ceramiki
2. osada średniowiecze XIV-XVw 6 fr. ceramiki
1981 - badania powierzchniowe.
Materiały przech. w: BDZ Opole nr inw.1618.
7 - (AZP 98-37: 8) Datowanie Znaleziska
1. ślad osadnictwa pradzieje 5 fr. ceram.
2. ślad osadnictwa średniowiecze XIV-XV 2 fr. ceramiki
1981 - badania powierzchniowe.
Materiały przech. w: BDZ Opole, nr inw.1619.
8 - (AZP 98-37: 9) Datowanie Znaleziska
1. osada k.pucharów lejkowatych, neolit 2 fr. ceramiki
2. osada k.łużycka, halsztat 4 fr. ceramiki
1981 - badania powierzchniowe.
Materiały przech. w: BDZ Opole, nr inw.1634.
9 - (AZP 99-37: 32) Datowanie Znaleziska
1. ślad osadnictwa neolit odłupek, fr. narzędzia krzemiennego
2001 - badania powierzchniowe.
Materiały przech. w: KZA Opole, nr inw. 6080.
10 - (AZP 99-37: 33) Datowanie Znaleziska
1. obozowisko ep. kamienia 1 narzędzie wnękowe, przekłuwacz, 5 odłupków, 3 wióry
2001- badania powierzchniowe.
Materiały przech. w: KZA Opole, nr inw. 6082.

Pozostała, niepowiązana ze stanowiskami, poniemiecka dokumentacja z MŚO:
11273, 11116, 11190, 11112, 11281, 11210.


  1. e-Archeo - wyszukiwarka stanowisk archeologicznych
  2. https://zabytek.pl - wykaz obiektów dla Jakubowic
  3. https://mapy.zabytek.gov.pl/nid/  - Narodowy Instytut Dziedzictwa - mapa
  4. http://mso-archeologia.pl/ - zbiory online Muzeum Śląska Opolskiego
  5. K.Macewicz - Pradzieje Ziemi Kozielskiej (1968) - s.7, 12, 29.
  6. J. Bukowska-Gedigowa - Kultura pucharów lejk. w dorzeczu górnej Odry

Michał Niedzielski 2023-03-25
Aktualizacja 2023-04-02