Pieczęcie

Obecnie każda ważniejsza organizacja czy firma posiada swoje logo. Własne herby posiadają kluby piłkarskie, województwa, miasta, a nawet gminy. W dawniejszych czasach również wsie miały swoje znaki graficzne i można je było znaleźć na pieczęciach wiejskich (gminnych). Potrzeba ich używania pojawiła się wraz z powstaniem i rozwojem samorządności, a tym samym z pojawieniem się instytucji sołtysa. Na przestrzeni wieków sołtys na ziemiach śląskich pełnił różne role (porządkową, policyjną, sądowniczą itp). Pieczęć ogrywała ważną rolę przy wykonywaniu zadań sołtysa. Odciśnięta na dokumencie uwierzytelniała i wzmacniała ważność takiego pisma.

W 2020r ukazało się opracowanie pt. "Odciśnięta pamięć wspólnoty". Jego autorka, Aleksandra Starczewska-Wojnar, dokładnie opisuje rozwój samorządów i sądownictwa wiejskiego, rolę sołtysa oraz uwarunkowania prawne, które to wszystko determinowały. Poza opisem historycznym, książka ta zawiera również zbiór i analizę pieczęci wiejskich z zachodnich powiatów rejencji opolskiej. Zebranie tych dawnych znaków wiązało się z przeszukaniem wielu archiwów. Wśród odnalezionych pieczęci są również te z naszych miejscowości. Pełen zestaw pieczęci wraz rysem historycznym można znaleźć również na stronie "Pieczęcie gminne na Śląsku" (strona ta jest kontynuacją w/w książki).

Poniżej krótka prezentacja pieczęci z naszych miejscowości:
Średnica odnalezionych znaków to zazwyczaj 25-27mm. Początkowo stosowano czarny tusz, by w późniejszych latach przejść na niebieski i fioletowy. Pieczęcie z czasem ulegały zużyciu, więc wymieniano je na nowe. Widać, że zachowywano przy tym poprzedni wizerunek. Charakterystyka pieczęci nie odbiega od typowych sygnatur (okrągła, z napisem w otoku i głównym motywem wewnątrz). Również godło tych pieczęci prezentuje przykłady najczęściej spotykanych motywów. W przypadku miejscowości, w których znajdował się kościół parafialny, najczęściej to on jest na pieczęci, jako centralny punkt życia na wsi, coś co identyfikowało miejscowość. Tak jest też na pieczęci Grudyni Wielkiej. W przypadku Grudyni Małej, Milic i Jakubowic wizerunek sigillum powiązany jest z życiem na wsi, z pracami rolnymi. Różne przedmioty i narzędzia rolne miały swoje symbole. Cep symbolizował męskie obowiązki, snopy siana były synonimem obfitości i dobrobytu. Dodatkowo w przypadku Jakubowic na pieczęci widnieje symbol religijny - oko Opatrzności, które symbolizuje opiekę boską nad plonami.

Grudynia Wielka
Na pieczęci widnieje kościół z wieżą i wysoki krzyż. Na najstarszej pieczęci widać mur pruski, więc jest to jeszcze przestawienie poprzedniego kościoła (pw. Piotra i Pawła). Typologia pieczęci kwalifikuje się do kategorii "topograficznych", przedstawiających istniejące budynki lub miejsca.
Grudynia Wielka 1801 Data odcisku: 1801.
Napis: GROS · GRAUDEN · GEM: S: 
IN COSLER | CREYS
Sygnatura akt: APOp, SO w Pawłowiczkach, sygn. 2240, s. 13 (1801).
Grudynia Wielka 1880 Data odcisku 1880.
Napis: * GEMEINDE GR. GRAUDEN *
KREIS COSEL
Sygnatura akt: APOp, WP w Koźlu, sygn. 165, b.p. (1880, 1886, 1903, 1906, 1911).
Grudynia Wielka 1915 Data odcisku: 1915.
Napis: · GEMEINDE GR. GRAUDEN ·
KREIS COSEL
Sygnatura akt: APOp, SO w Pawłowiczkach, sygn. 2234, s. 112 (1915), APOp, WP w Koźlu, sygn. 40, s. 117 (1927).
Grudynia Mała
Na pieczęci widnieją skrzyżowane grabie z kosą. Jest to typowy motyw rustykalny.
Grudynia Mała 1825 Data odcisku: 1825.
Napis: KLEIN GRAUDEN GEM: SIGL:
COSLER | CREYS
Sygnatura akt: APOp, SO w Pawłowiczkach, sygn. 4445, s. 130 (1825).
Grudynia Mała 1860 Data odcisku: 1860.
Napis: KL: GRAUDENER GEM: SIEG
1846
COSLER | KREIS
Sygnatura akt: APOp, SO w Pawłowiczkach, sygn. 4448, s. 147 (1860).
Grudynia Mała 1927 Data odcisku: 1927.
Napis: GEMEINDE KL. GRAUDEN *
KREIS COSEL
Sygnatura akt: APOp, WP w Koźlu, sygn. 40, s. 146 (1927), sygn. 151, b.p. (1932).
Jakubowice
Na pieczęci skrzyżowane kosa z cepem, nad nimi oko Opatrzności. Jest to motyw rustykalny połączony z symboliką religijną.
Jakubowice 1859 Data odcisku: 1859.
Napis: JACOBSDORF GEM: S:
IN COSLER
CREYS
Sygnatura akt: APOp, SO w Pawłowiczkach, sygn. 4180, s. 59 (1859), sygn. 4179, s. 81, b.p. (1867), APOp, WP w Koźlu, sygn. 169, b.p. (1884).
Jakubowice 1904 Data odcisku: 1904.
Napis: * GEMEINDE JACOBSDORF *
KREIS COSEL
Sygnatura akt: APOp, WP w Koźlu, sygn. 40, s. 223 (1927), APOp, SO w Pawłowiczkach, sygn. 4186, s. 327 (1904).
Milice
Na ozdobnym kartuszu grabie w słup, pomiędzy dwoma stogami. Motyw rustykalny.
Milice 1927 Data odcisku: 1927.
Napis: * GEMEINDE MILITSCH *
KREIS COSEL.
Sygnatura akt: APOp, WP w Koźlu, sygn. 40, s. 198 (1927), APOp, SO w Pawłowiczkach, sygn. 1204, s. 62 (1912); APOp, SP w Koźlu, sygn. 67, s. 575 (1935).

 


Opracowane na podstawie:
 1. Odciśnięta pamięć wspólnoty - Aleksandra Starczewska-Wojnar
 2. "Pieczęcie gminne na Śląsku"


Michał Niedzielski 2023-11-25